Migration is one of the prominent themes of contemporary art and one of the most common research topics in the field of social sciences that deals with social problems. This article aims to ensure that both immigrants and local people understand how migration affects human identity, to show that contemporary art as an interdisciplinary study can benefit this issue, and to discuss aesthetic expectations for contemporary art.
Nowadays, interdisciplinary studies have become quite common. Like other fields, art includes practices that can provide a common working area with many disciplines. Social sciences are one of the primary areas in which art cooperates. Interdisciplinary studies between arts and social sciences mainly concern cultural issues. People benefit from various channels to express themselves individually in the changing socio-political environment.
The research has been designed with a scanning model and interpreted based on data from the relevant social sciences according to the themes of contemporary art examples. The findings obtained in the research are discussed in five sections. The first section, titled 'Representations of Identity In Contemporary Art,' aims to provide a basis for the research before moving on to the effect of immigration on identity by briefly summarizing that the theme of identity has been the focus of attention of contemporary artists in various aspects in recent years. This section also includes aesthetic discussions of contemporary art. Contemporary art examples related to the theme of migration are divided into four sections. In this context, it is limited to the individual effects of migration, such as lack of belonging, alienation, identity uncertainty, and the universal effects of globalization.
The study reveals how contemporary artists produce works that can explain social problems with more creative solutions, using different techniques and interdisciplinary application methods, and thus make the phenomenon of migration, which is the subject of research in various disciplines of social sciences and one of today's important problems, better and more understandable. However, artistic solutions that differ from the expectations of art lovers cause aesthetic debates.
Göç, sosyal bilimler alanında yaygınlaşmış araştırma konularından birisi olduğu kadar, toplumsal sorunları ele alan çağdaş sanatın da öne çıkan temalarından birisidir. Bu makalenin amacı hem göçmenlerin hem de yerel halkın göçün insan kimliğini ve aidiyet duygusunu nasıl etkilediğini anlamasını sağlamak, disiplinler arası bir çalışma olarak çağdaş sanatın bu konuya fayda sağlayabileceğini göstermek ve çağdaş sanata yönelik estetik beklentileri tartışmaktır.
Günümüzde disiplinler arası çalışmalar oldukça yaygınlaşmıştır. Sanat da diğer alanlar gibi birçok disiplinle ortak çalışma alanı sağlayabilecek uygulamalar içermektedir. Sanatın iş birliği yaptığı alanların başında sosyal bilimler gelmektedir. Sanat ve sosyal bilimler alanları arasındaki disiplinler arası çalışmalar çoğunlukla kültürel konuları kapsamaktadır. Değişen sosyo-politik ortamda insanlar bireysel olarak kendilerini ifade edebilecekleri çeşitli kanallardan yararlanmaktadır.
Yapılan araştırma, tarama modeliyle desenlenmiş ve güncel sanat örnekleri temalarına göre ilgili sosyal bilimler alanındaki verilere dayanılarak yorumlanmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular beş bölümde ele alınmıştır. Çağdaş Sanatta Kimlik Temsilleri başlıklı ilk bölümde son yıllarda kimlik temasının çeşitli yönlerden çağdaş sanatçıların ilgi odağı olduğu kısaca özetlenerek göçün kimlik üzerine etkisine geçmeden önce araştırmaya temel oluşturulmak amaçlanmıştır. Bu bölümde ayrıca çağdaş sanatın estetik tartışmalarına yer verilmiştir. Göç temasıyla ilgili verilen çağdaş sanat örnekleri ise dört bölüme ayrılmıştır. Bu kapsamda çalışma, göçün aidiyetsizlik, yabancılaşma, kimlik belirsizliği gibi bireysel etkileri ve küreselleşmenin tanımladığı evrensel etkileriyle sınırlandırılmıştır.
“Kültürel Parçalanma Olarak Küreselleşme” bölümünde, göçün kimlik üzerindeki etkisine bir temel oluşturmak amacıyla küreselleşme ile kültürel parçalanma arasındaki ilişki tartışılmaktır. Ülkelerin göçü kolaylaştırmaya yönelik politikalarının da etkisiyle göçmenler belirli coğrafyalarda daha fazla yaşam alanı bulmaktadır. Böylece göçmenlerin yoğun olarak yaşadığı bölgelerde kültürlerarası iletişim ve etkileşim artmaktadır. Sınırların ortadan kalkması ve göçün yaygınlaşması küreselleşmenin bir parçası olarak değerlendirilmektedir. Bu bölümde örneklendirilen Ebru Dede'nin çalışmasında dünyada yaşanan olaylara ülkelerin farklı siyasi ve kültürel bakış açılarını içeren gazete küpürleri bir araya getirilmiştir.
Küreselleşme kapsamında göçün kültürler üzerindeki etkisi kısaca anlatıldıktan sonra, “Göç: Sınırların Ötesinde Evsizliğe Yolculuk” bölümünde göçün bireysel nedenleri ve sonuçları araştırılmıştır. Çok yönlü bir nüfus hareketi olan göç, esas olarak bir kültürden diğerine yerleşme ve kültürel değişim yaratmaktadır. Göç, geleneksel kültür ile hiçbir zaman ulaşılamayan ve geri döndürülemeyen yeni çevre arasında bir geçiş sürecidir. Göç sonucunda karma kozmopolit kimlikler oluşmakta, herkes birbirine yabancılaşmakta, aidiyet anlamındaki 'ev' erişilemez hale gelerek evsizlik hissi yaratmaktadır. Bu bölümde örneklendirilen Mehmet Çeper’in fotoğraf çalışması da sınır bölgesinde göç etmek isteyen ancak ne varış noktasına ulaşabilen ne de geri dönebilen bir göçmeni göstermektedir.
Araştırma sürecinde tespit edilen göçün kimlik üzerindeki etkisinin temelinde yer alan değişim hayalinin yarattığı hayal kırıklıkları “Evsizlik ve Yabancılaşma” bölümünde ele alınmıştır. Evsiz hissetmek, umudunu kaybetmenin bir sonucudur. Göçün sebepleri ister zorunlu olsun ister daha iyi bir gelecek hayali olsun, umudun yolcusu olan göçmenler zamanla hayal kırıklıkları yaşayabilmektedir. Kültürel uyum sorunları ve çeşitli ekonomik zorluklar, göçmenlerin ne tam orada ne de tam olarak burada hissetmemesine neden olmaktadır. Mürüvvet Türkyılmaz'ın 'Şeffaf Çadır' adını verdiği interaktif enstalasyonunda katılımcılar, burada yaşayan yerinden edilmiş kadınların özel eşyasını görebilmekte ve çadırın üzerine istediklerini yazarak onların hayat hikayelerine müdahale edebilmektedirler. Böylece bu etkileşimli eser, kendi evine yabancılaşan göçmenlerin evsizlik duygusunu yansıtmaktadır.
Göçün kimlik üzerindeki etkileri incelendiğinde göçmenlerin gittikleri ve geldikleri yerler arasındaki boşluklarda yüzen hayaletlere benzetildiği görülmüştür. Bu araştırmalar ‘Küresel Özneler: Hayaletlerin Kimlikleri’ başlıklı bu bölümde yer almaktadır. Çağnur Öztürk'ün 'Kayıp' isimli portrelerden oluşan serisinde ise, kimliği belirsiz ve isimsiz göçmenleri gösteren silinmiş yüzler bulunmaktadır.
Çağdaş sanatçıların toplumsal sorunları açıklamaya çalışırken farklı teknik ve yaratıcı çözümlere yönelmesi çeşitli estetik tartışmalara yol açmaktadır. Sanatta estetik konusu zaten yüzyıllardır farklı görüş ve tartışmalara konu olmuştur. Çağdaş sanatı yorumlamanın zor olmasının nedeni, çağdaş sanat eserlerinin, sanat tarihinde bilinen klasik standartlardan farklı özelliklere sahip olmasıdır. Bu farklılıklardan bazıları, çağdaş sanatın tasarımdan farklı olarak işlevsel olmaması, ayrıca geçici olabilmesi ve yarım kalmış gibi görünebilmesidir. Bu farklılıklar giderek çeşitlenmekte ve dolayısıyla değerlendirme kriterleri alışılmadık derecede artmaktadır. Bu nedenle bir sanat eserinin değerinin ölçülmesi her zaman göreceli olmuştur. Çünkü sanat eseriyle olan bağımız algılarımızla ve hafızamızla ilgilidir. Algılama ve hafıza kişiden kişiye değişmekle kalmayıp, aynı kişi için bile farklı zamanlarda farklı boyutlar kazanmaktadır. Her ne kadar sanatseverlerin beklentilerinden farklı sanatsal çözümler estetik tartışmalara neden olsa da göç temalı çağdaş sanat eserleri, göçmenler ve yerel topluluklar arasındaki ilişkilerin geliştirilmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Göç temalı çağdaş sanat eserlerini daha iyi anlamak için çağdaş sanatçıların, küratörlerin ve sanat yazarlarının iş birliği içinde olması ve disiplinler arası çalışmalar yapmaları yararlı olacaktır.
Çağdaş sanat eserlerinin anlamı ve dolayısıyla yorumu tek taraflı ya da sınırlı olmamalıdır, dolayısıyla bu eserlerin anlaşılması daha geniş bir süreçte gerçekleşecektir. Bu doğrultuda ele alınan makalede incelenen sanat eserlerinin sosyal bilimler alanında yapılan araştırmalara dayalı yorumlarında objektif bir değerlendirme sunulmaya çalışılmıştır.
Araştırma sonucunda göçün küreselleşmeye olan etkisinin yanı sıra göç sonrası yaşanan hayal kırıklıkları, sosyal çevreye uyum sağlamada yaşanan zorluklar, ana dilin zarar görmesi ve kültürel arka plan, aidiyet duygusunun eksikliği ve kimlik belirsizliği gibi bireysel etkilerin de olduğu tespit edilmiştir.
Çalışma, çağdaş sanatçıların farklı tekniklerle ve disiplinler arası uygulama yöntemleriyle, toplumsal sorunları daha yaratıcı çözümlerle anlatabilen eserler ürettiklerini ve böylece sosyal bilimlerin çeşitli disiplinlerinde araştırmalara konu olan ve günümüzün önemli sorunlarından biri olan göç olgusunu nasıl daha iyi anlaşılır hale getirdiklerini ortaya koymaktadır.
Adıgüzel, Y. (2022). Göç Sosyolojisi (5th ed.). Nobel Kitabevi.
Akay, A. (2002). Postmodern Görüntü (3rd ed). Bağlam Yayıncılık.
Akhtar, S. (2018). Göç ve Kimlik, Kargaşa, Sağaltım ve Dönüşüm. Sfenks Kitap.
Antmen, A. (2008). Sanatçılardan Yazılar ve Açıklamalarla 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar. Sel Yayıncılık.
Artemyeva, T. V., & Chernov, S. A. (2016). Psychology of Personality in the Conditions of Modern Migration Processes. International Journal of Environmental & Science Education 11 (13): 6122—6134. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1115542.pdf
Balcıoğlu, I. (2007). Sosyal ve Psikolojik Açıdan Göç. Elit Kültür.
Belting, H. (2020). Sanat Tarihinin Sonu Modernizmden Sonra Sanat Tarihi. M. Tüzel (Trans.). İletişim Yayınları.
Bourdieu, P. (2006). Sanatın Kuralları (2nd ed). N. K. Sevil (Trans.). Yapı Kredi Yayınları.
Chambers, I. (2019). Göç, Kültür, Kimlik (3rd ed.). İ. Türkmen & M. Beşikçi (Trans.). Ayrıntı Yayınları.
Çelik, H. (2008). Çokkültürlülük ve Türkiye’deki Görünümü. Uludağ University Faculty of Arts and Sciences Journal of Social Sciences, 9 (15): 319-332. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/214917
Danto, A. C. (2020). Sanatın Sonundan Sonra: Çağdaş Sanat ve Tarihin Sınır Çizgisi (3rd ed.). Z. Demirsü (Trans.). Ayrıntı Yayınları.
Dede, E. (2007). The World Is Our Home. In Portfolio of Ebru Dede.
Dere, I. (2018). Why Are We Here? Teaching of Phenomenon of Migration with Oral History. Universal Journal of Educational Research 6 (12): 2780-2788. http://www.hrpub.org DOI: 10.13189/ujer.2018.061212
Ekici, S., & Tuncel, G. 2015. Göç ve İnsan, Individual and Society Journal of Social Science, 5 (9): 9-22. https://doi.org/10.20493/bt.71783
Erzen, J. N. (2012). Çoğul Estetik (2nd ed.). Metis Yayınları.
Fischer-Lichte, E. (2016). Performatif Estetik. T. Acil (Trans.). Ayrıntı Yayınları.
Foster, H. (2017). Gerçeğin Geri Dönüşü: Yüzyılın Sonunda Avangard. (2nd ed.). E. Hoşsucu (Trans.). Ayrıntı Yayınları.
Gemici, E. & Çatal, S. 2019. Göç ve Çokkültürlülük. Anadolu Strategy 1 (1): 51-60. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anasamasd/issue/50429/654207#article_cite
Gerdes, J., Reisenauer, E. & Sert, D. (2012). Varying Transnational and Multicultural Activities in the Turkish-German Migration Context. P. Pitkanen, A. Içduygu & D. Sert (Ed.). In Migration and Transformation. Multi-Level Analysis of Migrant Transnationalism: International Perspectives on Migration (pp.103-157). (3rd ed.). Springer.
Kastoryano, R. (2000). Kimlik Pazarlığı: Fransa ve Almanya’da Devlet ve Göçmen İlişkileri. A. Berktay (Trans.). Iletişim Yayınları.
Keskinöz Bilen, N. (2018). Psikanaliz ve Göç, Gitmek mi? Kalmak mı? Ithaki Yayınları.
Kuspit, D. (2006). Sanatın Sonu (2nd ed.). Y. Tezgiden (Trans.). Metis Yayınları.
Laclau, E. (2003). Evrensellik, Kimlik ve Özgürleşme (2nd ed.). E. Başer (Trans). Birikim Yayınları.
Madendağ, G. (2019). Kitap İnceleme: Salman Akhtar (2018). Göç ve Kimlik, Kargaşa, Sağaltım ve Dönüşüm. Journal of Migration 6 (2): 272 – 278. https://doi.org/10.33182/gd.v6i2.653
Saybaşılı, N. (2011). Sınırlar ve Hayaletler: Görsel Kültürde Göç Hareketleri. Metis Yayınları.
Smith, T. (2009). What Is Contemporary Art? The University of Chicago Press.
Şahiner, R. (2015). Çağdaş Sanatta Temsiliyet Krizi Çağdaş Kuramlar ve Güncel Tartışmalar. Ütopya Yayınevi.
Şaylan, G. (2006). Postmodernizm (3rd ed.). Imge Kitabevi.
Tomlinson, J. (2004). Küreselleşme ve Kültür. A. Eker (Trans.). Ayrıntı Yayınları.
Yazgan, P. (2016). Hareketlilikte Kimlik İnşasına Yönelik Analitik Bir Çerçeve. Journal of Immigration 3 (2): 282-296. https://doi.org/10.33182/gd.v3i2.583
