Jewelry is one of the phenomena that are among the indispensables of every society and tradition, both today and in its historical process. Today, although there is no distinction between men and women in jewelry, the connotation of women occurs spontaneously when it comes to jewelry, and it is even evaluated as a whole in the literature. Every society shapes its jewelry concept according to its lifestyle, belief, and geography. In addition to adornment, jewelry carries many meanings and has the feature of conveying nonverbal messages as a means of expression. It is seen as a privilege to be a more recognizable individual or to have a large piece of jewelry for a defining identity within the tribe, a social passport, or even to be able to wear it on one's body. As the pursuit of beauty results in such lip jewelry, this tribe shows that the effort to look beautiful somehow is decisive in the form of the design.
Many communities worldwide are known and differentiated by the jewelry they use. For example, women belonging to the Mursi Tribe, living in the Omo River valley, about 100 km north of the Kenyan border, in the far southwest of Ethiopia, are world-renowned and distinguished by the jewelry they wear. The unique jewelry tradition of Mursi Women is extraordinary (in other words, extreme) jewelry that not every woman can accept and use. In this context, research has been carried out on a phenomenon that has traditionally been going on for centuries, the jewelry culture of Mursi Women, which can be described as extreme, and the existence of similar examples in the world. While conducting vertical research on the Mursi Tribe, which has an extremist tradition, it has been determined that different cultures such as Iran, Iraq, Brazil, Cameroon, Ecuador, Mexico, Peru, Bolivia, Argentina, and Chile used labrets for a period of time in their histories. Examples of extremism, called fashion and applied today, also found a place in this research.
Traditionally, the Mursi tribe adorned themselves through ear and lip plates, bracelets, body scraping, and painting. It is seen that this tribe also used jewelry as a weapon of war. Bracelets worn by women are not just for decoration, they are used to slap wrists in a martial art called bracelet duel. This bracelet is made of iron and adjusted to fit the woman's wrist perfectly. There is an opening on the inside of the wrist with two round projections on either side that are used to strike an opponent. Only strong women can wear these bracelets called Ula. It is found on both wrists of the strongest women.
The study also had some determinations and outputs in the socio-cultural field. For example, today, where even intangible cultural assets have become commodified, it has become remarkable what the cultural wealth of the Mursi Tribe has evolved into in the 21st century. Some results have also been obtained as to whether the culture, which is the subject of the research, is maintained by the Mursi because it is in their genetic code or because of purely material expectations. Putting on lip plates, smearing their faces in clay, and wearing baby skirts over their heads is always done to look even weirder and make more money from enchanted tourists. It was observed that they demanded clothes, empty plastic bottles, razors, plastic beads, soap, and balloons when they could not get money. They use most of these materials for a purpose they have developed in their own imagination. For example, balloons are used to store money inside.
It is certain that the Mursi contributed to the country's economy by attracting tourists. On the contrary, it is known that there was tremendous pressure on Mursi women to give up the body modification tradition from various parties, including the Ethiopian government and Protestant missionaries. They are also aware that the Mursi tribe's lip plaques exclude them from education, social and economic well-being. Government officials say lip modifications represent an "uncivilized" tradition that should be abandoned.
Takı hem günümüzde hem de kendi tarihsel sürecinde her toplumun ve geleneğin olmazsa olmazları arasında yer alan olgulardan biridir. Bugün takıda her ne kadar kadın erkek ayrımı olmasa da takı denince kadın çağrışımı kendiliğinden oluşmaktadır hatta literatürde bir bütün olarak değerlendirilmektedir. Her toplum kendi takı anlayışını yaşam biçimine, inancına ve bulunduğu coğrafyaya göre şekillendirir. Süslenmenin yanı sıra takılar birçok anlam taşır ve bir ifade aracı olarak sözsüz mesaj iletme özelliğine sahiptir.
Dünya üzerinde birçok topluluk kullandığı takılar ile bilinmekte ve ayrışmaktadır. Örneğin Etiyopya'nın uzak güneybatısında, Kenya sınırının yaklaşık 100 km kuzeyinde, Omo Nehri vadisinde yaşayan Mursi Kabilesine ait kadınlar kullandıkları takılar sayesinde dünyaca tanınmakta ve ayırt edilmektedirler. Mursi Kadınlarının kendilerine has takı geleneği her kadının kabul edemeyeceği ve kullanmayacağı türden sıra dışı (başka bir deyişle aşırı) takılardır. Bu bağlamda çalışmada geleneksel olarak yüzyıllardır devam eden bir olgu, Mursi Kadınlarının aşırı olarak nitelendirilebilecek takı kültürü ve dünyada benzer örneklerin varlığı üzerine bir araştırma yapılmıştır. Geleneğinde aşırılık barındıran Mursi Kabilesi özelinde dikey araştırmalar yapılırken, İran, Irak, Brezilya, Kamerun Ekvator, Meksika, Peru, Bolivya, Arjantin, Şili gibi birbirinden uzak ve farklı kültürlerin tarihlerinde bir dönem labret kullandıkları tespit edilmiştir. Günümüzde moda olarak adlandırılıp uygulanan, aşırılık gösteren örnekler ile sanat ve tasarımdaki aşırılık türleri de bu araştırmada yer bulmuştur. Çalışmanın sosyo-kültürel alanda da bazı tespitleri ve çıktıları olmuştur. Örneğin, maddi olmayan kültürel varlıkların bile metalaştığı günümüzde, Mursi Kabilesi’nin sahip olduğu ve yaşatabildiği kültürel zenginliklerinin 21. yüzyılında neye evrildiği de dikkat çekici bir hal almıştır. Araştırmaya konu olan kültürün Mursiler tarafından genetik kodlarında olduğundan dolayı mı ya da tamamen maddi beklentiler nedeniyle mi devam ettirildiği hususunda da bazı sonuçlar elde edilmiştir.
Abramović, M (1974). Rhythm 0 [Performans sanatı]. İtalya: Ermafrodito.
Astfalck J, Broadhead C, Derrez P (2005). New directions in jewellery. Black Dog Publishing.
Bulatoviç, A (2000). Ethiopia through Russian eyes: Country in transition, 1896-1898 Lawren-ceville. NJ: Red Sea Press.
Cheung L, Clarke B, Clarke I (2006). New directions in jewellery II. Black Dog Publishing Ltd.
Çataloluk, H M (2019). Tokat ilinde yapılan geleneksel takılar. Yüksek lisans tezi. Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Ankara.
Coşkun, A (2012). Kahramanmaraş ili geleneksel takılarından Maraş Burması üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
Er B, Hünerel Z S (2018). Kastamonu ili Tosya ilçesi geleneksel Kıstı takısı. Kalemişi Dergisi, 6(11): 41-54.
Ertan, N (2011). Çağdaş takıda aşırılık: Eğilim ve uygulamalar. Sanatta yeterlik tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü. İzmir.
Escudero-Castano, N Perea-García MA, Campo-Trapero J, Cano-Sánchez J, Bascones-Martínez A (2008). Oral and perioral piercing complications. Open Dent. (2): 133-136.
Flayer D, Nava A, Tartaglia G, Vidale M, Coppa A, Bondioli L (2020). Evidence for labret use in prehistory. Bull Int Assoc Paleodont. 14(1): 1-23.
Garve R, Garve M, Türp JC, Meyer CG (2017). Labrets in Africa and Amazonia: medical implications and cultural determinants. Tropical Medicine and International Health. 22(2): 232-240.
Hillson, S (2006). Dental morphology, proportions and attrition. Trinkaus E, Svoboda J (Ed.), Early modern human evolution in Central Europe içinde ss.179-223. Oxford University Press.
King E, Brewer E, Brown P (2018). Oral piercings and their complications: How confident are we as a profession? Brit Dent, (224): 887-895.
La Salle, M (2008). Beyond lip service an analysis of labrets and their social context on the Pacific Northwest Coast of British Columbia. Masters Thesis. University of British Columbia.
Latosky, S (2006). Reflections on the lip-plates of Mursi women asva source of stigma and self-esteem. Strecker I & Lydall J (Ed.) Perils of Face: Essays on Cultural Contact, Respect and Self-esteem in Southern Ethiopia içinde ss. 382–397.
Latosky, S (2013). Predicaments of Mursi women in Ethiopia’s rapidly changing world. Cologne: Köppe Verlag.
Marshall, G (2003). Sosyoloji Sözlüğü. (Çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü). Bilim ve Sanat Yayınları.
Owusu, H (1998). Symbole Afrikas. Schirner: Darmstadt.
Özbağı, T (1995). Baş süslemelerinde kullanılan Anadolu kadın takıları. Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat
Özbağı, T (1994). Türkiye’de Yaygın Eğitim ve Sanat, Geleneksel Kadın Takıları II. Türkiye’de Yaygın Eğitim ve Sanat Dergisi, (10): 1-15.
Özden, L (2015). Çağdaş Sanatta Gösteriye Dönüşen Acı. İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 1(2): 41-53.
Regi, T (2015). The magic of things: an anthropological perspective on material exchange in a southwestern Ethiopian tourist area. African Study Monographs, 36(2): 101–115.
Smith, J (2018). Material Innovation in the works of Iris van Herpen. Fashion Theory: The Journal of Dress, Body & Culture, 22(3): 337-357.
Smith J, Johnson A (2019). Aşırı ve Sıra dışı Sanat Üzerine Bir İnceleme. Sanat Araştırmaları Dergisi, 25(2): 145-163.
Sontag, S (1979). On photography. Harmondsworth: Penguin Books.
Tao H, Li Wen-Jiao (2017). Female body damage and decorative behaviour from the perspective of semiotics. Education and Humanities Research. (83): 703-708.
Temiz, F (2021). Günümüz sanatı ve kültür endüstrisi ilişkisi bağlamında sanat yapıtının dönüşümü. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü. İstanbul.
Thompson R, Davis L (2018). Sanatta Aşırılık ve Toplumsal Normlar. Sanat ve Toplum Dergisi, 16(3): 289-308.
Thorne, R (2010). Body Piercing. Apple Press.
Turani, A (1975). Sanat Terimleri Sözlüğü. Toplum Yayınevi.
Turner, T (1980). The social skin. Cherfas, J. & Lewin, R. (Ed.) Not work alone: A cross-cultural view of activities superfluous to survival içinde ss.112-140.
Turton, D (2004). Lip-plates and the people who take photographs: Uneasy encounters between Mursi and tourists in southern Ethiopia. Anthropology Today, (20): 3-8.
Vardar, B (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Multilingual.
URL-1, ET: 20.06.2023, Erişim: https://sozluk.gov.tr, Türk Dil Kurumu Sözlükleri.
URL-2, ET: 30.05.2023, Erişim: https://www.tate.org.uk/art/artworks/manzoni-artists-shit-t07667 , Artist’s Shit.
URL-3, ET: 20.06.2023, Erişim: https://scalar.usc.edu/works/monstrousfeminine/rhythm-0-1974 , Rhythm 0.
URL-4, ET: 20.06.2023, Erişim: https://www.architonic.com/fr/product/gufram-pratone/1014407 , Pratone
URL-5, ET: 20.06.2023, Erişim: https://www.criticsatlarge.ca/2015/02/iris-van-herpen-future-of-fashion.html , Iris van Herpen: The future of fashion.
URL-6, ET: 16.04.2023, Erişim: https://www.ebaumsworld.com/pictures/piercings-of-all-kinds/81398989/ , Piercings of all kinds.
URL-7, ET: 20.06.2023, Erişim: https://www.irenebrination.com/irenebrination_notes_on_a/2017/07 /transformations-mocenigo.html , Ornamental art, decorative jewellery, conceptual issues:Transformations - six artists from Sweden.
URL-8, ET: 20.06.2023, Erişim: http://brokentattoos.blogspot.com/2008/01/modern-primitive.html , Modern Primitive.
URL-9, ET: 18.06.2023, Erişim: https://educalingo.com/tr/dic-fr/labret , Labret.
URL-10, ET: 26.03.2023, Erişim: https://www.hurriyet.com.tr/seyahat/guzel-olmak-icin-vucutlarini-kesiyorlar-40487399 , Mursi Kabilesi kadınlarının güzel olmak için çektiği çile!.
URL-11, ET: 18.06.2023, Erişim: https://sonkonews.com/meet-ataye-eligidagne-the-lucky-woman-who-has-largest-lips-on-earth , Meet Ataye Eligidagne, the lucky woman who has largest lips on earth.
URL-12, ET: 18.06.2023, Erişim: https://www.mursi.org/introducing-the-mursi , Mursi online Durham University.
URL-13, ET: 18.06.2023, Erişim: https://hadibeh.com/etiyopya-kabilesinin-guzellik-sembolu-dudak-genisletme/, Güzellik sembolü: Dudak genişletme.
