In the first part of this study, gender roles and female character in Turkey are examined. The effects of before and after the Republic on women's visibility are compared. This comparison continued especially after the 2000s, and determinations were made regarding the development process of women's visibility. Since the study's primary purpose is to determine the female illustrations included in the publication designs, it was emphasized that the selected samples were mainly taken from the publication and made with the illustration technique. It has been determined that the publication dates of the illustrations of women in the publications and Turkey's conditions are interrelated. In the last section, KAFA, MASA and OT Magazines, one of the culture-art and literature publications that started to be published in 2000 and later and continue to do so actively, are discussed. The reason for choosing these publications is that they have a wide readership and their readers are primarily women. Women illustrations in these magazines were analyzed in terms of design, technique, and content compared with the data obtained from the first two chapters. Thus, it was determined that the visibility of women started to increase in Turkey after 2000. In the second part, how the image of the woman was transferred to graphic design products in the period until the 2000s were analyzed.
Bu çalışmanın ilk bölümünde Türkiye’deki cinsiyet rolleri ve kadın karakteri incelenmiştir. Cumhuriyet öncesi ve sonrasının kadın görünürlüğüne olan etkileri karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma özellikle 2000’ler sonrası için devam etmiş ve kadın görünürlüğünün gelişim sürecine dair saptamalarda bulunulmuştur. İkinci bölümde, 2000’lere kadar olan süreçte kadın imgesinin grafik tasarım ürünlerine nasıl aktarıldığı analiz edilmiştir. Çalışmanın temel amacı yayın tasarımlarında yer alan kadın illüstrasyonları üzerinden saptamalar yapmak olduğundan, seçilen örneklerin ağırlıklı olarak yayın içinden alınmış ve illüstrasyon tekniği ile yapılmış olmalarına önem verilmiştir. Yayınlarda yer alan kadın illüstrasyonlarının yayın tarihlerinin ve o dönemin Türkiye koşullarının birbirleri ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Son bölümde ise 2000 ve sonrasında yayınlanmaya başlayan ve bunu aktif şekilde sürdüren kültür-sanat ve edebiyat yayınlarından KAFA, MASA ve OT Dergileri ele alınmıştır. Bu yayınların seçilmesinin sebebi geniş bir okuyucu kitlesine sahip olmaları ve okuyucularının çoğunlukla kadınlardan oluşmasıdır. Bu dergiler içinde yer alan kadın illüstrasyonlarının tasarım, teknik ve içerik bakımından analizleri yapılarak ilk iki bölümden elde edilen veriler ile karşılaştırılmış ve böylelikle 2000 sonrası Türkiye’sinde kadın görünürlüğünün artmaya başladığına dair saptamalarda bulunulmuştur.
Kitaplar
Ambrose, G., Harris, P. (2010) Görsel Grafik Tasarım Sözlüğü, Literatür Yayınları, İstanbul.
Art, G., Çakır, S., Demirdirek, A., Gençtürk, T., Kurç, S., Toska, Z., Yılmaz, S., (1992) İstanbul Kütüphanelerindeki Eski Harfli Türkçe Kadın Dergileri Bibliyografyası, Metis Yayınları, İstanbul.
Butler, J. (2008) Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi, Metis Yayınları, İstanbul.
Mardin, A. D. (1998) Hanımlar Alemi’nden Roza’ya Kadın Süreli Yayınları Bibliyografyası: 1928-1996, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, İstanbul.
Taşkıran, T. (1973) Cumhuriyetin 50. Yılında Türk Kadın Hakları, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı, Ankara.
Türköne, M. (1995) Eski Türk Toplumunun Cinsiyet Kültürü, Ark Yayınevi, Ankara.
Yalçın, R. D. (2006) Kadın Konulu Kitaplar Bibliyografyası 1729-2002, İletişim Yayınları, İstanbul.
Yaraman, A. (2001) Resmi Tarihten Kadın Tarihine, Bağlam Yayınları, İstanbul.
Makaleler
Pektaş, H. (1993) “Basın İlanlarında Grafik Tasarım ve Layout”, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Yazıları, Sayı: 5, Sayfa: 91.
Şahin. E. (2018) “Geçmişten Günümüze Kadın Süreli Yayınlarına Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım” Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 16, Sayfa: 89-90.
Yılmaz, R. A. (2007) “Reklamlarda Toplumsal Cinsiyet Kavramı: 1960-1990 Yılları Arası Milliyet Gazetesi Reklamlarına Yönelik Bir İçerik Analizi” Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Sayı: 4, Sayfa: 154.
Raporlar
Taştan, C., Yıldız, K. A. (2019) Dünyada ve Türkiye’de Kadın Cinayetleri 2016-2017-2018 Verileri ve Analizleri, Polis Akademisi Yayınları, Ankara.
İnternet Kaynakları
Gaia Dergi. (2015) “Sınıfsız, Sınırsız ve Sömürüsüz Çizgiler: Adımizleri ile Kavuşun!” https://gaiadergi.com/sinifsiz-sinirsiz-ve-somurusuz-cizgiler-adimizleri-ile-kavusun/ E.T. 14.01.2021
Sert, S., “OT Dergi Kurucusu Dündar Hızal: Çoğulcu, Demokrat ve Özgürlükçüyüz.” https://www.gazeteduvar.com.tr/kitap/2019/02/05/ot-dergi-kurucusu-dundar-hizal-cogulcu-demokrat-ve-ozgurlukcuyuz E.T. 14.01.2021
Palabıyık, O. (2016) “Masa Yeni ama Biz Yeni Değiliz” https://www.artfulliving.com.tr/edebiyat/masa-yeni-ama-biz-yeni-degiliz-i-7360 E.T. 14.01.2021
Yazarı Bilinmiyor. (2021) “Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu 2020 Raporu”, http://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/2947/kadin-cinayetlerini-durduracagiz-platformu-2020-raporu, E.T. 03.01.2021
Resim Kaynakça
Resim 1: AEG Basın İlanı, http://www.gecmisgazete.com/haber/zayiflamak-icin-aeg, adresinden alınmıştır. Erişim Tarihi: 06.01.2021
Resim 2: Aygaz Basın İlanı, https://onedio.com/haber/gunumuz-unlu-markalarinin-ilk-yillarina-ait-ilgi-cekici-25-reklam-afisi-945376, Erişim Tarihi: 06.01.2021
Resim 3: Hızlı Osman Film Afişi, https://turkcealtyazi.org/mov/0401478/hizli-osman.html, 07.01.2021
Resim 4: Osmanlı Dönemi Kadın Dergileri Örnekleri, Mardin, A. D. (1998) Hanımlar Alemi’nden Roza’ya Kadın Süreli Yayınları Bibliyografyası: 1928-1996, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, İstanbul.
Resim 5: Hanımlara Mahsus Gazetesi İç Sayfa Örnekleri, Mardin, A. D. (1998) Hanımlar Alemi’nden Roza’ya Kadın Süreli Yayınları Bibliyografyası: 1928-1996, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, İstanbul.
Resim 6: Çalıkuşu Dergisi Sayfa Örnekleri, Mardin, A. D. (1998) Hanımlar Alemi’nden Roza’ya Kadın Süreli Yayınları Bibliyografyası: 1928-1996, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, İstanbul.
Resim 7 (7a, 7b, 7c, 7d): 1923-1950 Tarihleri Arasında Yayınlanan Moda ve Elişi Konulu Süreli Yayın Örnekleri, Mardin, A. D. (1998) Hanımlar Alemi’nden Roza’ya Kadın Süreli Yayınları Bibliyografyası: 1928-1996, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, İstanbul.
Resim 8: 1923-1950 Tarihleri Arasında Yayınlanan Çağdaş Kadın Konulu Süreli Yayın Örnekleri, Mardin, A. D. (1998) Hanımlar Alemi’nden Roza’ya Kadın Süreli Yayınları Bibliyografyası: 1928-1996, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, İstanbul.
Resim 9: 1950-1980 Tarihleri Arasında Yayınlanan Süreli Yayın Örnekleri, Mardin, A. D. (1998) Hanımlar Alemi’nden Roza’ya Kadın Süreli Yayınları Bibliyografyası: 1928-1996, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, İstanbul.
Resim 10: 1980-2000 Tarihleri Arasında Yayınlanan Süreli Yayın Örnekleri, Mardin, A. D. (1998) Hanımlar Alemi’nden Roza’ya Kadın Süreli Yayınları Bibliyografyası: 1928-1996, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yayınları, İstanbul.
Resim 11: Halide Edip Adıvar Kitaplarından Örnekler, (Diziliş Sırasıyla) https://www.nadirkitap.com/handan-21-baski-halide-edib-adivar-kitap15240433.html, https://www.nadirkitap.com/sinekli-bakkal-halide-edip-adivar-kitap20369307.html, https://www.nadirkitap.com/yolpalas-cinayeti-son-eseri-halide-edip-adivar-kitap11387479.html, adreslerinden alınmıştır. Erişim Tarihi: 08.01.2021
Resim 12: Kadın Görünürlüğü Hakkında Yazılmış, Türk Kadın Yazarlara Ait Kitap Örnekleri, (Diziliş Sırasıyla)
https://www.dr.com.tr/Kitap/Beden-Emek-Tarihi-Diyalektik-Bir-Feminizm-Icin/Gulnur-Acar-Savran/Arastirma-Tarih/Sosyoloji/urunno=0001846390001?gclid=CjwKCAiAgJWABhArEiwAmNVTBzBlc5JIFHpUgO6rULPKNqEXXj1zdu18HU2xMiHmO-f47I7JtQPL6xoC2OoQAvD_BwE&gclsrc=aw.ds,
https://www.dr.com.tr/Kitap/Cinsel-Farkin-Insasi-Felsefi-Bir-Problem-Olarak-Cinsiyet/Felsefe/Felsefe-Bilimi/urunno=0001747405001, https://www.dr.com.tr/Kitap/Kadin-Olmak-Yasamak-Yazmak/Arastirma-Tarih/Kadin/urunno=0000000068850,
https://ekitap.site/kitap?no=1946, adreslerinden alınmıştır. E.T. 08.01.2021
Resim 13: Aslı Alpar İllüstrasyonlarından Örnekler-1, https://www.instagram.com/kafadergisi/ adresinden alınmıştır. Erişim Tarihi: 10.01.2021
Resim 14: Aslı Alpar İllüstrasyonlarından Örnekler-2, https://www.instagram.com/kafadergisi/ adresinden alınmıştır. E.T. 10.01.2021
Resim 15: Masa Dergisi İllüstrasyon Örnekleri, https://www.instagram.com/masadergi/ adresinden alınmıştır. E.T. 10.01.2021
Resim 16: Otaportreler Bölümünden Örnekler-1, https://www.instagram.com/dergiot/ adresinden alınmıştır. E.T. 10.01.2021
Resim 17: Otaportreler Bölümünden Örnekler-2, https://www.instagram.com/dergiot/ adresinden alınmıştır. E.T. 10.01.2021
Yazarı Bilinmiyor. (2020) “Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu 2019 Raporu”, http://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/2889/kadin-cinayetlerini-durduracagiz-platformu-2019-raporu, E.T. 03.01.2021
