In this research, pre-service teachers’ summarizing skills on listening texts is emphasized. The group consists of 152 final class students of the 2017-2018 education year of Department of Turkish Languages Education, Social Sciences Education, Science Education, Primary School Educationin Ahi Evran University. In the research, two types of text were used; expository text and story- based text. The summaries that were created by teacher trainees were evaluated by using “Summarizing Strategies Scoring Scale” (Özçakmak, 2015). The listening summaries created by the teacher trainees were evaluated according to writing a tittle, the correct use of the point of view, the correct use of the narrative mode, choosing the important information, deleting the unimportant information not including out- of- text information, writing in a consistent way and shortening strategies. In the research, meaningful differences have been seen in the exporistory texts’ summaries, not including out of text knowledge summaries and use of shortening strategies compared to other strategies and teacher trainees have been successful over the overage. It’s observed that the use of writing tittle, correct use of the point of view the correct use of narrative mode, choosing the correct important information, deleting the unimportant information strategies have been in a meaningful difference, It’s detected that the teacher trainees have problems in applying these strategies. It’s observed hoot, while summarizing the informative text, the teacher trainees didn’t use title, they summarized the text in a first person plural point of view in present continues tense. In event- based text summaries meaningful differences have been observed in teacher trainees’ choosing the important information, not including out-of-text information, using the correct point of view strategies. Female students have been accepted successful in using the correct point of view and shortening and male students have been accepted successful in choosing the important information, not including out-of-text information using the correct point of view. The advice have been given according to the finding of the research.
Bu çalışma, öğretmen adaylarının dinledikleri metinleri özetleme stratejilerini kullanma durumlarını betimlemeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda araştırmanın çalışma örneklemini, 2017-2018 eğitim öğretim yılında Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, Türkçe Öğretmenliği, Fen Bilgisi Öğretmenliği ve Sınıf Öğretmenliği bölümlerinde öğrenim gören 152 son sınıf öğrencisi meydana getirmektedir. Çalışmada öğretmen adaylarına, bilgilendirici ve olaya dayalı olmak üzere iki farklı metin türü dinletilmiştir. Adayların dinledikleri metinlerden hareketle oluşturdukları özetler, Özçakmak (2015)’ın hazırladığı “Özetleme Stratejileri Puanlama Ölçeği” kullanılarak değerlendirilmiştir. Özetler ölçeğin alt başlıkları olarak yer alan; başlık yazma, bakış açısını doğru kullanma, anlatım kipini doğru kullanma, önemli bilgiyi seçme, önemsiz bilgiyi silme, metin dışı bilgiye yer vermeme, tutarlı yazma ve kısaltma stratejileri göz önünde bulundurularak incelenmiştir. İstatistiki değerlendirmelerle elde edilen sonuçlar öğretmen adaylarının özellikle dinledikleri bilgilendirici metinde kullandıkları özetleme stratejileri ile olaya dayalı metinde kullandıkları özetleme stratejiler arasında olumlu yönlü bir ilişkinin olduğunu göstermiştir. Öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri anabilim dallarına göre dinledikleri özetleme stratejilerini kullanma düzeyleri de farklılaşmaktadır. Özellikle her iki metin türünde Türkçe Öğretmenliği anabilim dalında öğrenim gören öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanma durumları yüksek düzeydedir. Bunun yanında, bilgilendirici metin türünde genel olarak Fen Bilgisi öğretmen adaylarının, olaya dayalı metin türünde ise Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanma durumlarının düşük düzeyde olduğu belirlenmiştir.
Bulut, P. (2013). İlköğretim 5. sınıf öğrencileri ve öğretmenlerinin özetleme stratejilerinin değerlendirilmesi: Türkçe dersi örneği. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Cemiloğlu, M , Ogur, E . (2016). Okuma öğretiminde biliş ve üst-biliş stratejileri. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi , 1 (1) , 46-53 .
Çıkrıkçı, S. ( 2008). İlköğretim öğrencilerinde özetleme becerisinin gelişimi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Deneme, S. ve Demirel, Ö. (2008). Yabancı dilde yazma becerisinin gelişiminde özetleme tekniğinin öğretimi ve başarıya etkisi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Deneme, S. (2009). İngilizce öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanım tercihleri. Journal of Language and Linguistic Studies, 5(2), 85-91.
Doğan, Y. (2011). Dinleme becerisini geliştirmede etkinliklerden yararlanma. Ankara: Pegem Akademi Yay.
Doğan, Y., & Özçakmak, H. (2014). Dinleme becerisinin eğitimi üzerine yapılan lisansüstü tezlerin değerlendirilmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(2), 90-99.
Durukan, E. Ve Maden, S., (2010). Kavram Haritaları ile Not Tutmanın İlköğretim Öğrencilerinin Dinlediğini Anlama Becerisi Üzerine Etkisi. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 1(2), 63-70.
Eyüp, B., Stebler, M. Z. ve Uzuner Yurt, S. (2012). Türkçe öğretmeni adaylarının özetleme stratejilerini kullanmadaki eğilimleri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), 22-30.
Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Karatay, Halit. (2013). 6,7,8. Karagül, S. & Ülper H. (2011). Özetleme becerisinin kazandırılmasına yönelik etkinlikler: ders kitapları temelinde bir araştırma.Celâl Demir ve Hayrettin Parlak (Ed.) (s. 277-298). Ankara: Akçağ Yay.
Kintsch, E. (1990). Macro processes and microprocesses in the development of summarization skill. Cognition and instruction, 7(3), 161-195.
MEB. (2018). İlköğretim Yedinci sınıf Türkçe ders kitabı . Ankara: Devlet Kitapları
MEB. (2018). İlköğretim Sekizinci sınıf Türkçe ders kitabı . Ankara: Devlet Kitapları
Melanlıoğlu, D. (2011). Üstbiliş stratejileri eğitiminin ilköğretim ikinci kademe öğrencilerinin dinleme becerilerine etkisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Okur, S. (2011). Türkçe ve sınıf öğretmeni adaylarının Türkçe dersi öğretim araçlarındaki okuma metinlerini özetleme becerileri. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
Özçakmak, H. (2015). Türkçe öğretmeni adaylarının not alarak dinlemede özetleme stratejilerini kullanma becerileri. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü,(Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
Susar Kırmızı, F. ve Akkaya, N. (2011). İlköğretim özetleme stratejilerinin kullanımına ilişkin nitel bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 267-277.
Tok, Ş. ve Beyazıt, N. (2007). İlköğretim 3. sınıf Türkçe dersinde özetleme ve not alma stratejilerinin okuduğunu anlama ve kalıcılık üzerindeki etkileri. Eğitim Araştırmaları, 28, 113-122.
